Әйелдер мен қыздардың құқықтары адам құқықтарының ажырамас, құрамдас бөлігі болса да көп жағдайда келеңсіз оқиғалар мен төменсіту орын алып жатады. Нәзік жандыларға қатысты зорлық-зомбылық туралы ресми деректер, теңдік пен құқық мәселесі дәстүр мен əйелдің қоғамдағы таптаурын рөлінің көлеңкесінде қалып қояды.
Жасырары жоқ, көп жағдайда әйелдердің құқығын қорғай алмай жатамыз. Зорлық-зомбылыққа жол беріліп кетеді. Мінекей, біз осыған жекелей ғана емес, тұтас қоғам болып жұмылып тосқауыл қоюымыз қажет.
Қазақстан Республикасының Ерлер мен әйелдердің тең құқықтарының және тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы, сондай-ақ, Тұрмыстық сипаттағы зорлық-зомбылық профилактикасы туралы заңдары қабылданып, 2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасы, т.б. арнайы бағдарламалардың бекітілуі осының жарқын көрінісі.
Гендерлік теңдіктің негізгі міндеттері Қазақстан Республикасы гендерлік саясат концепциясы туралы Үкімет қаулысымен нақтыланды. Бұл заңдар мен тұжырымдамада әйелдер мен ерлердің билік құрылымдарына тең дәрежеде қатысып, кәсіптерін дамытуы, сонымен бірге отбасында құқықтар мен міндеттерді тең жүзеге асыруына жағдай жасау бағыттары қамтылған. Бұдан әрі нақтыласақ тұжырымдаманы жүзеге асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарында отбасы институтын нығайту, репродуктивті денсаулықты сақтау, балалар мен әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты жою, 2030 жылға дейін басшылық қызметтердегі әйелдер санын 30 пайызға арттыру жоспарланған. Соған сай елімізде мемлекеттік қызметте, кәсіпте, сот, құқық қорғау органдары, барлық салада қыз-келіншектер ерлермен бірдей тең дәрежеде еңбек етіп жатыр.
Елімізде гендерлік стратегияны іске асыру барысында ерлер мен әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің кеңеюінде оң динамикаға қол жеткізілді. Отбасылық міндеттерін еңбек қызметімен ұштастыруда еңбек заңнамасында ата-аналардың икемді жұмыс түрлері мен бала күтімі бойынша демалыс алуға құқықтары туралы нормалар бекітілді. Сонымен қатар, жүкті және баласы бар әйелдердің жұмысын реттеу ерекшеліктерін бекітетін нормалар нақтыланды. Мысалы, Еңбек туралы заңмен әйелдер еңбегін ауыр, зиянды және қауіпті жұмыстарда пайдалануға және олардың шекті нормадан асатын жүкті қолмен көтеріп, жылжытуына тыйым салынды.
Сонымен бірге әлеуметтік төлемдер жүйесінде бала тууына және оның бір жасқа дейінгі күтіміне, мүгедек баланы тәрбиелеуге, 18 жасқа дейінгі балаларға, көпбалалы аналар мен отбасылар үшін арнаулы мемлекеттік жәрдемақылар қарастырылды.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары елдің еңсесін көтеруге әйелдер қауымының қосқан үлесі шексіз. Гендерлік саясат әйелді ерден жоғары қоюды емес, ең алдымен оларды ерлермен тең дәрежеде билікке тартуды, ана мен балаға айрықша әлеуметтік жағдай жасауды, отбасындағы зорлық-зомбылыққа жол бермеуді көздейді.
Гүлмира СЕБАЕВА,
Шымкент қаласының
мамандандырылған тергеу соты әкімшісінің басшысы.