Сыбайлас жемқорлық – қоғамның дамуына, экономикалық өсімге және мемлекеттік институттардың тиімділігіне теріс әсер ететін күрделі әлеуметтік проблема. Бұл құбылыс мемлекеттік қызметкерлер мен жеке тұлғалардың өз қызметтік міндеттерін орындау барысында жеке пайда алу мақсатында заңсыз әрекеттер жасауымен байланысты. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу – мемлекет пен қоғамның бірлескен міндеті.
Сыбайлас жемқорлықтың пайда болуына бірнеше факторлар әсер етеді: Экономикалық жағдай: Жоғары деңгейдегі кедейлік, жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік жемқорлыққа жол ашады. Заңнамалық база: Заңдардың әлсіздігі, олардың орындалмауы немесе түсініксіздігі сыбайлас жемқорлықтың өршуіне себеп болады.
Қоғамдағы моральдық нормалардың төмендеуі, жемқорлықты қабылдау деңгейінің артуы да маңызды фактор.
Сыбайлас жемқорлық ел экономикасының көтерілуіне үлкен кедергі келтіріп отырған қоғамымыздың ең басты қауіп-катерлерінің бірі болып саналатындықтан, оның алдын алу және болдырмау үшін құқықтық мәдениетті қалыптастыру мақсатында «Сыбайлас жемқарлыққа қарсы 2015-2025 жылдарға арналған іс-қимыл стратегиясы» 2014 жылы 26 желтоқсанда Қазақстан Республикасы президентінің №986 Жарлығымен бекітілді. Аталған заңның мүлтіксіз орындалуы әрбір мемлекеттік мекемеде жұмыс атқарып отырған адамдарға зор жауапкершілік артатыны баршамызға белгілі.
Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін бірнеше тиімді шараларды жүзеге асыру қажет: Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңдарды күшейту, олардың орындалуын бақылау механизмдерін енгізу.
Мемлекеттік органдардың қызметін ашық ету, ақпараттың қолжетімділігін арттыру. Бұл азаматтардың мемлекеттік қызметтерге қол жеткізуін жеңілдетеді. Жемқорлықтың зиянды әсерлері туралы халықты ақпараттандыру, жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру.
Сыбайлас жемқорлықпен күресуде халықаралық тәжірибелерді зерттеу маңызды. Көптеген елдер сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте тиімді механизмдер мен бағдарламаларды енгізді.
Сот жүйесінде де сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдар ұдайы жүргізіліп отырады. Қызметкерлер және сотқа келуші тараптар ғимарат ішіне кірерде жіті тексеріледі. Сот ғимаратының сыртында және ішінде бақылау камералары орнатылған. Оқу, семинар сабақтары ұдайы өткізіліп отырады. Яғни, соттағы сыбайлас жемқорлықтың алдын алу шаралары жиі өткізіліп келеді.
Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу – бұл тек мемлекеттік органдардың ғана емес, бүкіл қоғамның міндеті. Әрбір азамат сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске атсалысуы тиіс. Тек бірлескен күш-жігермен ғана біз сыбайлас жемқорлықты жеңіп, қоғамымызды әділ әрі ашық ете аламыз.
Альбина ҚОЖАБАЕВА,
Шымкент қаласы
кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі
мамандандырылған ауданаралық сотының
бас маман сот мәжілісінің хатшысы.
