Жақсы сөз айту – жоқтан барды құрастыру, тыңдаушының құлағына әйтеуір бір жағымды сөз тауып айту емес, тыңдаушының тағатсыздана тосқан асыл арманына сәйкес, діттеген ойына сай, мақсат-мүддесін дәл тауып, тап басатын, көңілін көтеріп, сезімін сергітетін, құпия сырдың кілтін тауып айта білу. Халқымызда жақсы сөз естісек, «аузыңа – май, астыңа – тай» деп жатуы тегін емес. Бұл ретте «мақал-мәтел» – көркем сөз өнерінің көрнекті өрнегі, ұлт рухының құдіретті күші.
Шешендік сөз – ділмәр адамдардың әр кезде түрлі жағдаяттарға байланысты тауып айтқан, ащы да болса шынайы шындықты баяндайтын, нысанасына да дөп тиіп жататын ұтымды, өткір, ақылды да ғибратты өсиет сөздер. Шешендік сөздер ауыздан-ауызға көшіп, атадан балаға ауып, біздің заманға дейін жеткенін көреміз. Түркі халықтарының ғасырлар бойы сақталып келе жатқан ауыз әдебиеті – түпсіз бұлақ, бітпес мол қазына.
Шешендерден қалған мұндай шебер сөздер, бір жағынан, халықтың елдік, қоғамдық өмірінің күллі жақтарын елестететін айнасы болса, екіншіден, халықтың ой-пікірінің, сана-сезімінің, жалпы дүниетанымдық көзқарасының арнасын, жеткен кемелін көрсетеді.
Қазақ халқының зор мақтаныш боларлық мәдени бай мұраларының мол саласы – әдебиет мұрасы. Көркем әдебиеттің шешен-билер Майқы, Кетбұға, Асан қайғы, Жиренше шешен, Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би, Сырым датқа мұраларына үңілу, керегінше пайдалану да жас ұрпаққа қажетті қағида. Философиямен қабысқан терең ой-пікірлер арнасынан асқан ақыл, сезімді сергітіп, жүрек тербеткендей қажырлы қайрат, екпін, ынта, аңсаған әділдік, бой шымырлатып, жүйе босатарлықтай сөз – осылардың бәрі қазақ халқының ауыз әдебиетінің асылдығын көрсететін қасиеттер. Сол себептен де «Өнер алды –қызыл тіл» дейді қазақ мақалы.
Қазақ халқы адам баласының қоғамдық қатынасының ең маңызды құралы сөзді өте жоғары бағалай білген. «Сөз тапқанға қолқа жоқ» деп, орынды айтылған жақсы сөздер отыз тістен шығып, отыз рулы елге жайылған, көпке өнеге болған…
Оқи отырыңыз...
