Қазақстан Республикасының Конституциясы мен қолданыстағы заңнамасы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды, олардың заңды мүдделерін әділ әрі уақтылы қарауды басты мақсат ретінде бекіткен. Осы орайда, сот жүйесінде жүзеге асырылып отырған маңызды жаңашылдықтардың бірі – әкімшілік істер бойынша аумақтан тыс соттылық қағидаттарының енгізілуі.
Бұл қағидат ең алдымен әділдік пен бейтараптықты қамтамасыз етуге бағытталған. Бұрын әкімшілік істер көбіне азаматтың тұрғылықты жері немесе даудың туындаған аумағына байланысты қаралса, енді жаңа жүйе бойынша істер аумақтан тыс тәртіппен бөлініп, қаралуы мүмкін. Бұл — қоғамда жиі туындайтын «жергілікті ықпал», «таныстық» немесе «мүдделер қайшылығы» сынды күдіктерді азайтып, сотқа деген сенімді күшейтеді.
Аумақтан тыс соттылық қағидатының негізгі артықшылықтары:
• Істердің әділ әрі бейтарап қаралуына кепілдік береді;
• Сот төрелігінің ашықтығы мен айқындылығын арттырады;
• Азаматтардың құқықтарын қорғауда тең қолжетімділікті қамтамасыз етеді;
• Соттарға түскен істердің жүктемесін тиімді бөлуге мүмкіндік береді.
Мысалға, бір өңірде тіркелген іс басқа облыстың немесе ауданның сотына қарауға жолдануы мүмкін. Мұндай тәжірибе халықаралық деңгейде де кеңінен қолданылады және сот төрелігінің тәуелсіздігін арттырудың заманауи тетігі ретінде бағаланады.
Қазіргі таңда сот жүйесінде бұл бағытта кең көлемді ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Азаматтарға, мемлекеттік органдарға және заң өкілдеріне жаңа қағидаттың мазмұны мен мәні түсіндіріліп, практикалық тұрғыдан қолдану жолдары көрсетілуде.
Біздің басты мақсатымыз – халыққа қолжетімді, әділ әрі сенімді сот төрелігін қамтамасыз ету. Әкімшілік істер бойынша аумақтан тыс соттылық қағидаты – осы бағыттағы маңызды қадамдардың бірі.
Сот төрелігі – мемлекетке деген сенімнің кепілі. Әр азамат өз құқығының әділ әрі бейтарап қорғалатынына сенімді болуы тиіс.
М.МҰЗДЫБАЕВА,
Шымкент қаласы мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының судьясы.
