Біздің өмір сүріп отырған қоғамымызда саналылығымен ерекшеленіп, өмір сүру қабілеті арқылы дараланып, қоғамды алға қарай өркендетіп, ұрпақ жалғастығын дамытып отырған тіршілік иесі – адамның пайда болуы ең құдіретті және маңызды мәселенің бірі. Адамның ерекше қасиеттері арқылы оны танып білeге болады. Адам – еңбегі мен қызметі арқылы танылып, алдымен өзіне сонан соң қоғамға пайда әкеледі. Жоғарыда айтқандай қоғамды білімі мен шеберлігінің арқасында дамытып, ғылым мен техниканы, өндірісті алға өркендеткен сайын экологияның нашарлауы жаһандық проблема болып отыр. Адам мен табиғат өте тығыз байланыста болғандықтан экологияның адам ағзасына әсері күшті екендігі белгілі.
Адамның басты байлығы – денсаулығы. Дені сау адамның қол жеткізер биіктері де көп болады. Әр өңірдің өндіріс көздері мен орналасу жеріне сай түрлі экологиялық мәселелер бар. «Жақсы ізгі қоғам құру үшін ең алдымен сол қоғам мүшелерінің денсаулығынан бастау керек» дейді ғалымдар. Ең маңыздысы ауа мен судың біздің ағзамызға өндіріс арқылы тигізіп жатқан зияны негізге алынды.
Жыл сайын тіршілік ету ортасы нашарлайды. Бұл өнеркәсіптің тұрақты өсуіне, урбанизацияға және автомобильдер санының көбеюіне байланысты. Фенол, көміртегі оксиді, күкірт диоксиді және басқа да улы заттар атмосфераға зауыттар мен машиналардың құбырлары арқылы түседі. Қазіргі заманғы экология қоршаған ортаның адамдарына өнеркәсіптің белсенді дамуына байланысты бірнеше маңызды мәселелерді бөліп көрсетеді:
— қоршаған ортаның өндірістік қалдықтармен ластануы,
— жаһандық жылыну және мұхиттардағы су деңгейінің көтерілуі,
— вирус штамдарының, эпидемиялардың, онкологиялық аурулардың мутациясы,
— жануарлардың түрлерінің жойылуы, орманның жойылуы,
— атмосфераның озон қабатын бұзу,
— пайдалы қазбалар қорларының сарқылуы.
Қоршаған ортаға оң әсер
Экологиялық ахуал өнеркәсіптің зиянды әсеріне ұшырамайтын жер шарындағы орындар мұқият сақталады. Олар қорық аймақтарын, қорықтарды ұйымдастырады, медициналық орталықтар салады және курорттарды жабдықтайды. Ауа ванналары мен серуендеу тыныс алу аурулары бар адамдар үшін пайдалы, ал таза су ішу ішкі мүшелер ауруларының алдын алуға көмектеседі.
Ұзақ мерзімді бақылаулар экологиялық таза аудандардағы өмір сүру ұзақтығы қалалар мен өнеркәсіптік кәсіпорындардағы өмір сүру ұзақтығынан асатынын көрсетті. Осыған сүйене отырып, экология мен адамның өзара байланысты екенін түсінуге болады.
Жаман экология денсаулыққа қалай әсер етеді?
Қоршаған ортаның адам денсаулығына тигізетін әсері маңызды. Ірі өнеркәсіптік қалаларда өмір сүру, зауыттар мен фабрикаларға жақын болу уақыт өте келе кез-келген ағзаның жағдайына әсер етеді — бұл жаман экология. Әсіресе қоршаған ортаға сезімтал балалар. Экология және адам денсаулығы ең алдымен ауа мен судың сапасына байланысты.
Ауа
Қолайсыз экология адам денсаулығына кері әсерін тигізеді. Тыныс алу жолдарының ауруларының көпшілігі ауаның ластануынан болады. Осыған байланысты адамдар бронхитке, астмаға, аллергияға бейім және қатерлі ісікке бейім.
Қауіпті қалдықтармен ластанған су бұдан да қауіпті емес. Экологтардың пікірінше, әлемдегі аурулардың көпшілігі ластанған суды пайдалану арқылы пайда болады.
Лас су ішудің жалпы аурулары:
— генетикалық мутациялар
— онкология
— асқазан-ішек жолдарының аурулары
— иммунитет проблемалары
— бедеулік
Бұл бүкіл тізімнің аз ғана бөлігі, сондықтан сіз табиғаттың адам денсаулығына тигізетін әсері өте үлкен екенін түсінуіңіз керек.
Гигиена және адам экологиясы
Тұлғаның экологиясы адам гигиенасымен байланысты. Түрлі микроорганизмдер, вирустар, құрттар мен бактериялар ауада, суда, жануарлардың етінде болуы мүмкін және әртүрлі ауруларды тудыруы мүмкін. Ашық су қоймалары, өзендер, көлдер ерекше қауіпті. Құрамында қоздырғыштары бар ауаны жұту кезінде ауамен жұғатын инфекциялардың пайда болу қаупі бар: дифтерия, тұмау, паротит, бронхит және т.б.
Егер иммунитет қолайсыз экологиялық жағдайлармен бұзылса, жұқтыру қаупі бірнеше есе артады. Сондықтан жалпы гигиена нормаларын сақтау және организмнің қорғаныш функцияларын жақсартатын дәрілерді қабылдау өте маңызды.
Адам экологиясының арнайы ғылыми сала ретіндегі ерекшеліктері
Адамзатқа қатысты экология — адамдардың әлеммен қарым-қатынасын, ондағы өмір сүрудің динамикалық жағдайларын және қазіргі адамның экологиялық әртүрлілігін зерттейтін пәнаралық ғылым. Адаптивті тип — генетикалық байланысты болмауы мүмкін популяциялардағы ұқсас қоршаған орта жағдайларында дербес пайда болатын реакция нормасы. Қоршаған ортаның адамзатқа әсері нәтижесінде пайда болатын процестердің табиғаты негізінен зерттеледі.
Бұл ғылымның негізгі міндеттерінің бірі қоғамға қоршаған ортаның жағдайын оңтайландыруға қажетті ақпаратты әртүрлі деңгейдегі заң шығарушы органдар мен жетекшілерге беру.
Зерттеулер көптеген параметрлерді ескереді:
— әлеуметтік зерттеулердің нәтижелері,
— медициналық-демографиялық статистика
— Тұру ортасын бақылау
— экономикалық және статистикалық мәліметтерді өңдеу нәтижелері.
Адам қоғамын сипаттайтын индикаторлар:
— туу деңгейі, өлім, сырқаттану, мүгедектік,
— жас және жыныс құрылымы
— халықтың физикалық даму деңгейі және т.б.
Адамға қатысты экология ғылым ретінде маңызды рөл атқарады. Бұл шешімдерге, құрылымдарға жауапкершілік деңгейінің қалыптасуына ықпал етеді және билік органдарына өндірістік қызметтің ықтимал салдары туралы ақпарат береді және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететін технологияларды жаңғырту бойынша үздіксіз жұмысты ынталандырады.
Қазіргі адам өміріндегі негізгі экологиялық проблемалар
Негізгі экологиялық проблемалар:
— жаһандық жылыну,
— планетаның ауа қабатының жалпы ластануы,
— озон қабатын жою,
— мұхиттардың ластануы
— тұщы судың сарқылуы,
— топырақ эрозиясы, ластану,
— түрлердің алуан түрлілігін төмендету,
— табиғи ресурстар мен пайдалы қазбалардың сарқылуы.
Әлемдегі экология мәселесі адамзаттың негізгі проблемасына айналды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сәйкес, қоршаған ортаның жағдайы адам денсаулығына 25-30% кері әсер етеді. Мыңдаған органикалық қосылыстың шамамен 60 мыңы тірі ағзаларға, соның ішінде адамға да зиянын тигізіп отырады. Қазір медицинадағы аурулар төрт түрлі модельге ажыратылған: экологиялық, генетикалық, аккумуляциялық және онтогенетикалық. Аталғандардың ішінде экологиялық модельдің әсері үлкен болып тұр. Оны экологтар мен ғалымдардың зерттеуі де растап отыр және лас ауаның адам ағзасына кері әсері орасан дейді.
