Түркістан облысында биыл су тапшылығының алдын алу және ауыл шаруашылығы саласындағы су ресурстарын тиімді пайдалану бағытында нақты шаралар қолға алынуда. Облыс әкімінің орынбасары Нұрбол Тұрашбеков бастаған жиында бірқатар аудан және қала әкімдері, тиісті басқарма басшылары мен су саласының мамандары бас қосып, ағын суды үнемді әрі әділетті бөлу, каналдар мен су қоймаларын басқару тетіктерін жетілдіру мәселелері талқыланды.
Жиын барысында биылғы вегетациялық кезеңдегі су қорының жағдайы мен оны тиімді пайдалану жолдары қарастырылды. Мамандардың айтуынша, 2024 жылдың көктемінде жауын-шашын мөлшерінің аз болуы және су көздеріндегі ағынның төмендеуі салдарынан суармалы жерлерді қажетті көлемде сумен қамтуда қиындықтар туындап отыр.
Су деңгейінің күрт төмендеуі – нақты деректер:
Мамандар келтірген деректерге сүйенсек, Арыс өзені арқылы келетін су көлемі былтырғы жылмен салыстырғанда едәуір азайған. 2023 жылы секундына 55 м³ су түссе, биылғы көрсеткіш 13 м³-тан аспай тұр. Бұл – егістік алқаптарын суару үшін жеткілікті емес деген сөз. Сондай-ақ, Түркістан облысының негізгі су көзі саналатын Бөген су қоймасындағы судың нақты көлемі биыл 230 млн м³-ты ғана құрап отыр. Былтыр дәл осы уақытта су қоры 339 млн м³ болған. Мұндай күрт төмендеу шаруалар мен егіншілердің егіншілік маусымын ойдағыдай өткізуіне үлкен қауіп төндіреді.
Су жеткізу – жүйелі жоспарлауды қажет етеді:
Жиын барысында Арыс, Кентау қалалары мен Түлкібас, Сайрам, Сауран, Ордабасы және Отырар аудандарына ағын суды босату реттілігі, шаруаларға суды әділетті кезекпен жеткізу, судың ысырапсыз және мақсатына сай жұмсалуын бақылау сияқты бірқатар нақты тапсырмалар жүктелді.
Облыс әкімінің орынбасары Нұрбол Тұрашбеков су тапшылығы жағдайында ұжымдық келісім мен ұтымды шешім аса маңызды екенін атап өтті:
– Ағын судың бей-берекет босатылуына жол бермеңіздер. Бақша мен көкөніс түрлерінің өсу кезеңдерін ескеріңіздер, кезектің әділетті сақталуын қадағалаңыздар. Бұл кезеңді диқандармен кеңесе отырып, түсіністікпен, бірлікпен өткеруіміз керек. Шаруалар өз еңбегімен қатар өзгелердің де еңбегін бағалап, ортақ мәмілеге келе біледі деп сенемін, – деді ол.
Сондай-ақ, су ресурстарын дұрыс бөлудің тиімділігін арттыру үшін қосымша су ұңғымаларын (скважиналарды) пайдалану, қолданыстағы тоғандар мен шағын су қоймаларын жаңғырту, тамшылатып суару және басқа да үнемдеу технологияларын енгізу жөніндегі ұсыныстар да талқыланды.
Су мұраптарының рөлі – ерекше бақылауда:
Кездесу барысында су тарату ісінде су мұраптарының жауапкершілігі ерекше аталды. Су мұраптары – ағын суды тікелей тарататын, диқандармен жұмыс істейтін негізгі тұлғалар. Сондықтан бұл мамандардың кәсіби дайындығы, адалдығы мен әділеттілігі – агросектордағы табыстың кілті саналады.
– Су мұраптарына үлкен жауапкершілік жүктеледі. Олар шаруалармен бірлесіп, нақты графикпен, жүйелі жұмыс жүргізуі тиіс. Әрбір тамшы судың бағасы бар екенін ұмытпау керек. Ағын суды ысырапсыз, әділетті түрде бөліп, суаруға қатысы бар әрбір адам өз ісіне мұқият болуы қажет, – деп атап өтті Нұрбол Тұрашбеков.
Ұсыныстар мен жоспарлар:
Жиында айтылған ұсыныстардың ішінде:
— Аудан, қалаларда су тапшылығы картасын әзірлеу;
— Су нысандарын сандық технология арқылы бақылау (GPS, датчиктер орнату);
— Құрғақшылық кезінде резервті су көздерін пайдалануға дайын болу;
— Су пайдаланушылар кооперативтерімен (СПК) тығыз жұмыс істеу;
— Фермерлер арасында үнемді суару тәжірибесін тарату, оқыту тренингтерін ұйымдастыру.
Қазіргі таңда Түркістан облысы су тапшылығы мен климаттық өзгерістер жағдайында ауыл шаруашылығын тиімді жүргізу жолдарын қарастыруда. Бұл – тек облыстық емес, республикалық деңгейдегі мәселе. Сол себепті суды үнемді пайдалану, су жүйелерін жаңғырту, шаруалармен ашық диалог құру – күн тәртібіндегі ең өзекті міндеттердің бірі болып отыр.
Бірлескен жұмыс пен өзара түсіністік арқылы ғана облыс аграрлық маусымды табысты аяқтап, шаруалардың еңбегі ақталатын болады.
