Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс туралы 2021 жылғы 1 шілдеде Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс күшіне енеді.
Осы Кодекс мемлекет пен Азамат (ұйым) арасындағы жария-құқықтық қатынастардан туындайтын дауларды шешу бойынша әкімшілік рәсімдерге және арнайы сот ісін жүргізуге байланысты қоғамдық қатынастарды реттейді. Бұрын Қазақстанда мұндай кодекс болған емес.Қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілер, атап айтқанда «Әкімшілік рәсімдер туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» заңдар 2021 жылғы 1 шілдеден бастап өз күшін жояды.
Кодекс екі бөліктен тұрады – бұл Әкімшілік рәсімдер және әкімшілік сот ісін жүргізу және мынадай қағидаттарға негізделген:1. құқықтардың басымдық қағидаты-Әкімшілік рәсімдер туралы заңнаманың барлық күдіктері, қайшылықтары мен түсініксіздігі әкімшілік рәсімге қатысушының пайдасына түсіндіріледі;2. ресми талаптарды теріс пайдалануға тыйым салу-әкімшілік органға, лауазымды адамға әкімшілік рәсімге қатысушының құқығын іске асырудан бас тартуға, шектеуге, тоқтатуға, сондай-ақ заңнамада белгіленбеген талаптарды сақтау мақсатында оған міндет жүктеуге тыйым салынады;
- қорғау құқығын сенім-әкімшілік рәсімге қатысушының әкімшілік органның, лауазымды адамның қызметіне сенімі заңмен қорғалады;
- соттың белсенді рөлі – сот әкімшілік процеске қатысушылардың түсініктемелерімен, мәлімдемелерімен, өтінішхаттарымен, олар ұсынған дәлелдермен, дәлелдемелермен және әкімшілік істің өзге де материалдарымен шектелмей, әкімшілік істі дұрыс шешу үшін маңызы бар барлық нақты мән-жайларды жан-жақты, толық және объективті зерттейді; әкімшілік процеске қатысушылардың өз бастамасы немесе уәжді өтінішхаты бойынша қосымша материалдар мен дәлелдемелерді жинайды.; әкімшілік істің нақты және (немесе) заңды тараптарына қатысты құқықтық негіздемелер бойынша өзінің алдын ала құқықтық пікірін айтуға құқылы.
Әкімшілік сот ісін жүргізу шеңберінде талапкерлер сотқа талап қоюдың мынадай түрлерімен жүгіне алады:
- әкімшілік актіні толық немесе оның бір бөлігін алып тастау талабымен дау айту туралы талап қоюлар;
- әкімшілік органның, лауазымды адамның әрекетсіздігі себебінен қабылдаудан бас тартылған не қабылданбаған, талап қоюшы қолайлы әкімшілік актіні қабылдауды талап етуі мүмкін мәжбүрлеу туралы талап қоюлар;
- талап қоюшы әкімшілік актіні қабылдауға бағытталмаған белгілі бір іс-әрекеттер жасауды немесе осындай іс-әрекеттерден қалыс қалуды талап етуі мүмкін іс-әрекеттер жасау туралы талап қоюлар;
- талап қоюшы Қандай да бір құқықтық қатынастардың болуын немесе болмауын тануды талап етуі мүмкін тану туралы талап қоюлар.
Жаңа әкімшілік-аумақтық бөлініс мемлекеттік органдар қызметінің ашықтығы мен тиімділігін арттыруға, мемлекеттік органдардың шешімдер қабылдау процесінде және жоғары тұрған органда және сотта мемлекеттік органдармен дауларды қарау кезінде азаматтар мен бизнестің құқықтарын қорғау кепілдіктерін бекітуге, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін және сот жүйесіне жүктемені азайтуға әкеледі.
Ж.ҮСЕНОВ,
Ақмола облысының
Ерейментау аудандық сотының судьясы.
ОБ АДМИНИСТРАТИВНОМ ПРОЦЕДУРНО-ПРОЦЕССУАЛЬНОМ КОДЕКСЕ
1 июля 2021 года вступит в силу Административный процедурно-процессуальный кодекс.
Данный Кодекс регулирует общественные отношения, которые связаны с административными процедурами и специальным судопроизводством по разрешению споров, возникающих из публично-правовых отношений между государством и гражданином (организацией). Ранее в Казахстане такого кодекса не существовало.Действующие нормативно-правовые акты, в частности Законы «Об административных процедурах», «О порядке рассмотрения обращений физических и юридических лиц» утратят свою силу с 1 июля 2021 года.
Кодекс состоит из двух частей – это административные процедуры и административное судопроизводство и основан на следующих принципах:1. принцип приоритета прав — все сомнения, противоречия и неясности законодательства об административных процедурах толкуются в пользу участника административной процедуры;2. запрет злоупотребления формальными требованиями — административному органу, должностному лицу запрещается отказывать в реализации, ограничивать, прекращать право участника административной процедуры, а также возлагать на него обязанность с целью соблюдения требований, не установленных законодательством;
- охрана права на доверие – доверие участника административной процедуры к деятельности административного органа, должностного лица охраняется законами;
- активная роль суда – суд, не ограничиваясь объяснениями, заявлениями, ходатайствами участников административного процесса, представленными ими доводами, доказательствами и иными материалами административного дела, всесторонне, полно и объективно исследует все фактические обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения административного дела; по собственной инициативе или мотивированному ходатайству участников административного процесса собирает дополнительные материалы и доказательства; вправе высказать свое предварительное правовое мнение по правовым обоснованиям, относящимся к фактическим и (или) юридическим сторонам административного дела.
В рамках административного судопроизводства истцы смогут обратиться в суд со следующими видами исков:
- иски об оспаривании с требованием отменить административный акт полностью или в части;
- иски о принуждении, по которым истец может потребовать принять благоприятный административный акт, в принятии которого было отказано либо не принятый по причине бездействия административного органа, должностного лица;
- иски о совершении действия, по которым истец может потребовать совершить определенные действия или воздержаться от таких действий, которые не направлены на принятие административного акта;
- иски о признании, по которым истец может потребовать признать наличие или отсутствие какого-либо правоотношения.
Новый АППК приведет к повышению прозрачности и эффективности деятельности государственных органов, закреплению гарантий защиты прав граждан и бизнеса в процессе принятия решений государственными органами и при рассмотрении споров с государственными органами в вышестоящем органе и суде, снижению коррупционных рисков и нагрузки на судебную систему.
Ж.УСЕНОВ,
судья Ерейментауского районного суда,
Акмолинской области.
