Конституциялық Соттың ел өміріндегі рөлі, оның шешімдерінің заңдық және әлеуметтік маңызы, сондай-ақ олардың орындалуының мемлекет беделіне әсері мол.
Бүгінгі таңда құқықтық мемлекет құру жолында Конституциялық Соттың рөлі айрықша. Себебі, Конституциялық Сот – еліміздің Негізгі Заңының үстемдігін қамтамасыз ететін, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың соңғы әрі ең жоғары тетігі болып табылады. Конституциялық Соттың шешімдері – мемлекеттің құқықтық жүйесіндегі әділдік пен заңдылықтың айқын көрінісі, ал олардың орындалуы – құқықтық мәдениеттің деңгейін айқындайтын өлшем.
Конституциялық Соттың басты миссиясы – Қазақстан Республикасының Конституциясының жоғары заңды күшін сақтау, заңдар мен өзге де нормативтік актілердің оған сәйкестігін қадағалау. Бұл орган қоғамдағы ең маңызды құндылық – Адам және оның құқығын қорғау қағидатын басшылыққа алады. Сондықтан да Конституциялық Сотқа жүгінген әрбір азаматтың мәселесі – тек жеке тағдыр ғана емес, тұтас құқықтық жүйенің әділдігіне деген сенімнің көрсеткіші болып саналады.
Конституциялық Соттың шешімдері түпкілікті және міндетті күші бар. Оларды орындау – барлық мемлекеттік органдардың, лауазымды тұлғалардың және азаматтардың міндеті. Шешімдердің дер кезінде және толық орындалуы мемлекеттің беделі мен құқықтық тәртіптің тұрақтылығына тікелей әсер етеді. Егер Конституциялық Соттың қаулылары формалды түрде қабылданып, іс жүзінде орындалмаса – онда заң үстемдігі туралы айту қиын болар еді.
Конституциялық Сот шешімдерінің орындалуы — тек сот жүйесінің емес, тұтас қоғамның мәдениетінің көрінісі. Әрбір мемлекеттік орган өз өкілеттігі шегінде сот шешімдерінің орындалуын қамтамасыз етуге міндетті. Бұл ретте сот актілерін орындаудан жалтару – азаматтық жауапкершіліктің және құқықтық сананың төмендігін көрсетеді.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауларында бірнеше рет «Әділетті Қазақстан – бәрімізге ортақ мақсат» екенін атап өтті. Осы ұстаным Конституциялық Сот қызметінің өзегіне айналған. Әділеттілік тек сот шешімімен шектелмейді, ол – оның нақты орындалуында, азаматтардың сотқа деген сенімінде көрінеді.
Қоғамда кейде сот шешімдері ескерусіз қалып жатады немесе орындалуы ұзаққа созылады. Мұндай жағдайлар сот жүйесіне деген сенімді әлсіретіп, құқықтық тәртіпке нұқсан келтіреді. Сондықтан әрбір азамат пен мекеме сот шешімін орындауды азаматтық парыз, құқықтық мәдениеттің көрсеткіші деп түсінгені жөн.
Конституциялық Соттың қаулылары мен шешімдері елдің құқықтық саясатын жетілдіруге, заң шығару тәжірибесін дамытуға зор әсер етеді. Оның әрбір шешімі – Конституция нормаларының өміршеңдігін айқындайтын нақты мысал. Әрбір қаулы – мемлекеттің демократиялық даму жолындағы қадам, құқықтық жүйенің ілгерілеуіне серпін беретін бастама.
Осы тұрғыдан алғанда, Конституциялық Соттың шешімдерінің орындалуы – әділетті қоғам орнатудағы ең маңызды буындардың бірі. Заңға бағыну – мемлекет пен азамат арасындағы өзара құрметтің белгісі. Әділдік орнаған елде тұрақтылық пен өркендеу қатар жүреді.
Сондықтан баршамыздың міндетіміз – Конституциялық Соттың шешімдерін бұлжытпай орындап, құқық үстемдігін сақтауға атсалысу. Бұл – еліміздің демократиялық болашағының кепілі, Әділетті Қазақстанның айқын бейнесі.
Г.ҚАЛДЫБЕКОВА,
Шымкент қаласы
мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының судьясы.
Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты және шешімдердің орындалуы – заң үстемдігінің кепілі
