Түркістан облысында кең таралған пайдалы қазбаларды өндіруге қатысты заңбұзушылықтарға тосқауыл қою және саладағы бақылауды күшейту бағытында жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Бүгінгі таңда облыс аумағында 198 жер қойнауын пайдаланушы тіркелген. Оның ішінде 74 кәсіпкерлік субъектісі келісімшарт негізінде, ал 124-і лицензиялық тәртіппен жұмыс атқарып келеді. Алайда, келісімшарттық және лицензиялық міндеттемелерді орындамаған 24 жер қойнауын пайдаланушының жұмысы 2025 жылдың алғашқы жартыжылдығында тоқтатылған.
Бұл туралы Түркістан облысы әкімінің орынбасары Талғат Қозбековтың төрағалығымен өткен арнайы жиында мәлім болды. Басқосуда облыс аумағындағы жер қойнауын пайдалану ісіндегі өзекті мәселелер, заңнаманың орындалу барысы және салаға жауапты мекемелердің үйлесімді әрекеті егжей-тегжейлі талқыланды.
Жиында Түркістан облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы басшысының орынбасары Қанат Шонбасов атқарылып жатқан жұмыстар жөнінде баяндама жасап, бірқатар нақты деректерді келтірді. Оның айтуынша, өңірдегі жер қойнауын пайдаланушылар тарапынан келісімшарттық міндеттемелердің орындалмауы жиі кездесуде. Атап айтқанда, облыстың әлеуметтік дамуына арналған төлемдерді аудармаған 8 кәсіпорынға қатысты сотқа талап-арыз жолданса, тағы 12 пайдаланушыға ескерту хаттар жөнелтілген. Сонымен қатар, жер қойнауын пайдаланушылардың кен орындарын дұрыс және тиімді пайдалануы бойынша іс-шара жоспарын бекіту ұсынылды.
Облыс әкімінің орынбасары Талғат Қозбеков жиын барысында жауапты тұлғаларға нақты тапсырмалар берді. Атап айтқанда, өңірдегі барлық кен орындарына зерделеу жұмыстарын ұйымдастыру, олардың заң аясында пайдаланылуын бақылау, заңсыздықтардың алдын алу және жер қойнауын пайдалану бойынша мониторинг жүргізу жұмыстарын жүйелі жолға қою жүктелді. Сондай-ақ, барлық әрекеттер жергілікті тұрғындардың құқықтары мен қоршаған ортаға келер зиянның алдын алуға бағытталуы тиіс екенін ескертті.
Кеңесте Түркістан облыстық полиция департаментінің Жергілікті полиция қызметі басқармасы басшысының орынбасары Бегімхан Ахметов облыс аумағында жер қойнауын заңсыз пайдалану деректері бойынша баяндама жасады. Оның айтуынша, 2025 жылдың алғашқы айларында жер қойнауын рұқсатсыз пайдалану бойынша 155 дерек анықталып, жинақталған құжаттар Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 139-бабына сәйкес жауапкершілікке тарту үшін Экология департаментіне жолданған.
Осы заңбұзушылықтар, әсіресе Ордабасы, Сарыағаш, Қазығұрт, Келес, Мақтаарал, Жетісай, Шардара, Отырар, Сауран аудандары мен Кентау, Арыс қалаларының аумақтарында жиі кездескен. Бұл аймақтарда құрылыс жұмыстарының қарқын алуы, инфрақұрылымдық жобалардың көбеюі, құм, қиыршық тас және топырақ сияқты құрылыс материалдарына сұранысты арттырған. Соның нәтижесінде кейбір кәсіпкерлер мен жеке тұлғалар заң талаптарын айналып өтіп, рұқсатсыз кен қазу әрекеттеріне барған.
Жергілікті полиция қызметінің табиғатты қорғау тобы бұл жағдайдың алдын алу үшін жүйелі түрде рейдтік іс-шаралар жүргізіп келеді. Жыл басынан бері мұндай шаралар барысында жер қойнауын өз бетінше заңсыз пайдаланудың 21 дерегі мен жер қойнауын заңсыз тасымалдаудың 12 жағдайы тіркелген. Бұл деректер бойынша тиісті әкімшілік шаралар қабылданып, жауаптыларға айыппұл салынып, кейбір істер құзырлы органдарға жолданған.
Айта кету керек, жер қойнауын заңсыз пайдалану тек экологиялық қауіп төндіріп қана қоймай, аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуына да кері әсерін тигізеді. Әсіресе, рұқсатсыз қазба жұмыстары топырақ эрозиясына, су көздерінің ластануына, тіпті адам өміріне қауіпті жағдайларға алып келуі мүмкін. Сондықтан, жергілікті атқарушы билік пен құқық қорғау органдары бұл бағыттағы бақылау мен қадағалауды қатаң күшейтуде.
Талғат Қозбеков қорытынды сөзінде жер қойнауын пайдалану мәселелері қоғам мен мемлекеттің ортақ жауапкершілігі екенін атап өтіп, осы бағыттағы заңнаманы сақтау және жауапты пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында барлық мүдделі тараптардың белсенді әрі үйлесімді жұмыс атқаруын тапсырды. Алдағы уақытта бұл саладағы тәртіп пен ашықтықты арттыру мақсатында арнайы электронды бақылау платформаларын енгізу, қоғамдық мониторинг топтарының қатысуын кеңейту және ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу жоспарлануда.
