Қазіргі уақытта сот жүйесінде орын алған жаңашылдықтар қоғам мен құқық қорғау саласында маңызды рөл атқарып келеді. Сот әділеттілігін қамтамасыз ету мен халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру үшін цифрлық технологиялар мен заманауи әдістер кеңінен енгізілуде. Бұл мақалада сот саласындағы жаңашылдықтар мен олардың тиімділігі туралы сөз қозғалады.
Цифрлық технологиялар дамуы сот саласын да айналып өткен жоқ. Соңғы жылдары көптеген елдерде сот ісін онлайн режимде жүргізу тәжірибесі енгізілді. Әсіресе пандемия кезеңінде бұл әдіс өте тиімді екенін дәлелдеді. Онлайн сот процестері азаматтарға сот залында болуды талап етпей-ақ, қашықтықтан қатысуға мүмкіндік берді. Қазақстанда да «Цифрлық сот» жобасы аясында онлайн сот процестері іске қосылды. Бұл әдіс уақыт үнемдеу мен әділеттіліктің жылдам орындалуын қамтамасыз етеді.
Соңғы жылдары соттағы медиация және татуласу процедуралары дамып, жиі қолданылып келеді. Бұл тәсілдер азаматтық және қылмыстық істерде тараптардың өзара келісімге келуіне және сот процестерін қысқартуға мүмкіндік береді. Медиацияның басты артықшылығы – тараптардың уақыт пен қаражатты үнемдеуі. Медиация әдісі Қазақстанның сот жүйесінде де кеңінен таралған және оны дамыту бағытында бірқатар реформалар жүзеге асырылуда.
Сот жүйесінде электрондық құжат айналымының енгізілуі маңызды қадам болып саналады. Бұл жаңашылдық қағазбастылықты азайтып, құжаттарды сақтау мен басқаруды жеңілдетеді. Электрондық құжат айналымы сот процестерінің ашықтығын қамтамасыз етіп, азаматтар мен заңгерлерге қажетті ақпаратты жылдам әрі оңай алуға мүмкіндік береді. Сот процестерінің ашықтығы мен халыққа қолжетімділігі сот жүйесінің басты міндеттерінің бірі.
Бүгінгі таңда сот отырыстарының тікелей эфирде көрсетілуі және сот шешімдерінің ашық түрде жариялануы – сот жүйесіндегі маңызды жаңашылдықтардың бірі. Бұл қоғамның сенімін арттырып, әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған қадам.
Сот жүйесіне қатысты ақпарат пен қызметтерді халыққа жақындату үшін мобильді қосымшалар мен онлайн платформалар әзірленуде. Мысалы, «Сот кабинеті» қосымшасы арқылы Қазақстан азаматтары сотқа арыз беріп, өз істерінің мәртебесін бақылап отыра алады. Бұл азаматтарға сот қызметтерін қашықтықтан пайдалануға және ұзақ уақыт күтпей-ақ өз мәселелерін шешуге мүмкіндік береді.
Сот жүйесінде жаңашылдықтарды енгізумен қатар, сот қызметкерлерінің кәсіби біліктілігін арттыру маңызды. Судьялар мен сот қызметкерлері заманауи технологияларды игеру, жаңа заңнамалық өзгерістер мен реформаларды меңгеру үшін тұрақты түрде оқытылып отырады. Бұл олардың кәсіби біліктілігін арттырып, сот қызметінің сапасын жақсартуға ықпал етеді.
Сот жүйесіндегі жаңашылдықтар қоғам мен құқық қорғау саласының дамуына үлкен үлес қосуда. Цифрландыру, жасанды интеллект, медиация сияқты жаңа әдістер сот әділеттілігінің тиімділігін арттырып, халықтың сот жүйесіне деген сенімін нығайтуда. Сот жүйесіндегі реформалар мен жаңашылдықтар қоғамның құқықтық мәдениетін жоғарылатып, әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған маңызды қадамдар болып табылады.
А.ТЫНЫШТЫҚ,
Шымкент гарнизоны әскери
соты әкімшісінің бас маманы.
