Қазіргі заманғы қоғамда экономикалық қылмыстар, оның ішінде сыбайлас жемқорлық, алаяқтық, салықтық қылмыстар, мүліктік қылмыстар мен қаржылық алаяқтықтар экономиканың дамуында елеулі кедергілер туғызады. Бұл қылмыстар тек экономикаға ғана емес, қоғамның әлеуметтік құрылымына, халықтың өмір сапасына, мемлекеттік басқару жүйесіне де теріс әсер етеді. Заң мен тәртіптің экономикалық қылмыстарды алдын алу саласындағы рөлі зор. Құқықтық жүйенің дұрыс жұмыс істеуі, заңдардың орындалуы, құқық қорғау органдарының тиімді қызметі және қоғамдағы құқықтық мәдениеттің деңгейі экономикалық қылмыстардың алдын алуда шешуші факторлар болып табылады.
Заңдар экономикалық қылмыстардың алдын алудың негізгі құралдарының бірі болып табылады. Жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын қорғау, салықты дұрыс төлеу, қаржылық есептілікті сақтау, мемлекеттік қызметшілердің тәртібін реттейтін заңнамалар осы саладағы басты құралдар болып табылады. Қазақстанда «Қылмыстық кодекс», «Салық кодексі», «Құқық қорғау органдары туралы заң» және басқа да арнайы заңдар экономикалық қылмыстармен күресуге бағытталған.
Құқық қорғау органдары, оның ішінде экономикалық қылмыстармен күресетін арнайы бөлімдер (мысалы, қаржы полициясы, салық полициясы, құқық қорғау органдарының экономикалық қылмыстарға қарсы күрес бөлімі) экономикалық қылмыстардың алдын алу мен оларды болдырмауда маңызды рөл атқарады. Бұл органдардың қызметі:
Экономикалық қылмыстардың алдын алу үшін заңдар мен тәртіптен бөлек, қоғамдағы құқықтық мәдениеттің деңгейін арттыру да маңызды. Құқықтық білім беру, халықты заңдарды құрметтеуге тәрбиелеу, сондай-ақ кәсіпкерлер мен мемлекеттік қызметшілер арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті дамыту қажет.
Жаңа технологиялар мен цифрлық платформалар экономикалық қылмыстардың алдын алу мен оларға қарсы күресуде маңызды рөл атқарады. Мысалы, блокчейн технологиясы, жасанды интеллект және биг дата жүйелері салық төлеуден жалтаруды, қаржылық алаяқтықты және басқа да заңсыз әрекеттерді анықтауға көмектеседі.
Заң мен тәртіптің экономикалық қылмыстардың алдын алу саласындағы рөлі өте маңызды. Мемлекеттік органдар мен құқық қорғау жүйесінің тиімді жұмыс істеуі, заңнамалық реттеудің күшеюі, құқықтық мәдениеттің деңгейін арттыру және жаңа технологиялардың қолданылуы экономикалық қылмыстарды болдырмау үшін тиімді құрал болып табылады. Сонымен қатар, экономикалық қылмыстармен күрес тек құқық қорғау органдарының ғана емес, әрбір азаматтың жауапкершілігі болуы керек. Құқықтық сауаттылық, қоғамдағы адалдық пен әділеттілік принциптерін сақтау экономикалық қылмыстардың алдын алуға үлкен үлес қосады.
Г.ҚАРСЫБАЙ,
Түркістан облысы бойынша Экономикалық тергеп тексепру департаменті аға жедел уәкілі.
