Қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе берілгеніне қарамастан, оның қоғам өмірінде толыққанды қолданылмауы – көпшілік үшін өзекті мәселе. Тілдің мәртебесі заң жүзінде бекітілгенімен, оның шынайы өмірде қолданысы мен қажеттілігі арасында үлкен алшақтық бар.
Негізгі мәселелер: Орыс тілінің ықпалы: Кеңес дәуірінен бері сақталып қалған орыс тілінің қоғамдағы басымдығы әлі де айқын көрініп отыр. Мемлекеттік мекемелер, іскерлік қарым-қатынас және білім беру саласында орыс тілі жиі қолданылуда. Тілдік ортаның әлсіздігі: Көптеген өңірлерде қазақ тілін еркін қолдануға мүмкіндік беретін тілдік орта жетіспейді. Мемлекеттік тілді үйрету мен насихаттаудағы олқылықтар: Тілді үйрету әдістемелерінің тиімсіздігі, сапалы оқулықтардың жетіспеушілігі және тілдің күнделікті өмірде пайдаланылуын ынталандыратын тетіктердің жоқтығы бұл мәселені ушықтырып отыр. Әлеуметтік психология: Қазақ тіліне деген сұраныстың төмендігі және оның экономикалық немесе әлеуметтік артықшылық бермеуі кейбір азаматтардың мемлекеттік тілді үйренуге құлықсыздығына себеп болуда.
Қалай шешуге болады? Қазақ тілінің мемлекеттік мекемелерде, бизнес ортада және білім беру жүйесінде қолданылуын қатаң бақылау және ынталандыру қажет. Тіл тек қарым-қатынас құралы ғана емес, ұлттық бірегейліктің негізі екенін түсіндіру үшін кең көлемді ақпараттық-насихат жұмыстары жүргізілуі тиіс. Мектептер мен жоғары оқу орындарында қазақ тілін оқыту сапасын жақсарту, сондай-ақ ересектерге арналған тіл үйрену курстарын көптеп ашу маңызды. Қазақ тіліне қажеттілік тудыру: Мемлекеттік қызметте, бизнес саласында және қоғамдық өмірде қазақ тілін қолдануды нақты талап ете отырып, оның қажеттілігін арттыру керек. Қазақ тіліне деген сүйіспеншілікті бала кезден бастап қалыптастыру арқылы оның болашақта қоғамда толыққанды орын алуына ықпал ету.
Мемлекеттік тілдің шынайы мәртебесін арттыру – тек заңнамалық талап қана емес, ұлттың болашағы мен рухани тұтастығының кепілі. Қазақ тілі – қазақ елінің басты символы және оны дамыту әрбір азаматтың парызы болуы тиіс.
Иә, қазақ тілінің байлығы мен әсемдігін бағалағанда, оның тарихы мен мәдениетіміздің ажырамас бөлігі екенін түсінеміз. Қазақ тілі – тек ұлттың тілдік құралы емес, сол ұлттың дүниетанымын, тарихын, мәдениетін, дәстүрін сақтаушы маңызды компонент. Алайда, оның қоғамның барлық саласында толыққанды қолданылмауы, өкінішке қарай, бүгінге дейін өзінің әсерін тигізіп келеді.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретіндегі рөлін күшейту туралы айтқан сөздері өте орынды. Оның ұлтаралық қатынас тіліне айналуы – ұлттың бірлігін нығайтып, еліміздің дамуына серпін берер маңызды қадам болар еді. Бірақ осы мақсатқа жету үшін қоғамның барлық деңгейінде жүйелі жұмыс жүргізу қажет.
Мемлекеттік органдар мен мекемелерде қазақ тілін міндетті түрде қолдану, оның қарым-қатынас және ресми құжат айналымындағы орнына ерекше назар аудару қажет. Тілдің маңыздылығын қоғамның барлық саласында көрсету үшін заңнамалық шараларды күшейту керек. Қазақ тілін үйрену – бұл тек мемлекеттік саясаттың емес, әрбір азаматтың жеке жауапкершілігі. Сондықтан тіл үйрететін курстарды, онлайн ресурстарды көбейту, тілге деген қызығушылықты арттыру маңызды.
Тілдің мәртебесін көтеру әр азаматтың, әр қазақстандықтың міндеті болуы керек. Тәуелсіздік алғаннан кейін, қазақ халқының рухы мен санасы айтарлықтай өркендеді, ал тіл – осы өркендеудің негізі болып табылады. Сондықтан, әр қазақтың тіліне деген құрметі, оны үйрену және қолдану арқылы ұлттың болашағына қосқан үлесі ұлы маңызға ие.
Алмас ЖАНДАРБАЕВ,
Шымкент қаласының
мамандандырылған тергеу соты әкімшісінің
бас маманы.
