Адал ұрпақ тәрбиелеу – қай уақытта болса да өз маңыздылығын жоғалтпаған мәселе. Өскелең ұрпақ сыбайлас жемқорлықтан аулақ болу үшін, мектеп қабырғасынан бастап, халқының мүддесін өз мүддесінен артық қоятын, адалдық, бауырмалдық, адамгершілік сынды асыл қасиеттерді бойына жинай білген ұрпақ тәрбиелеуді басты борышы деп санайды.
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет – бұл адамның саналы және адамгершілікпен сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұру қабілеті. Осы уақытқа дейін мамандар сыбайлас жемқорлықты әшкерелеу, оны жедел іздестіру шарасымен айналысса, бүгінгі таңда біздердің де басты міндетіміз сыбайлас жемқорлықтың алдын алу.
Сонымен бірге сыбайлас жемқорлыққа қарсы адалдық қағидаларын қалыптастыру мәселелері және сыбайлас жемқорлықпен күресті күшейту, оның алдын алу жұмыстарының тиімділігін арттыру бағытында бірқатар жұмыстар жүргізілуде.
2022-2026 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат тұжырымдамасына сәйкес сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті қалыптастыруға, сыбайлас жемқорлық мүмкіндіктерін барынша азайтуға, сыбайлас жемқорлық үшін жазаның бұлтартпастығын қамтамасыз етуге, азаматтық қоғамды сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға одан әрі ауқымды тарту жөнінде шаралар қабылдауға, сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты мониторингтеуге және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органның қызметін одан әрі жетілдіруге бағытталған нақты реформалар мен жобалар іске асуда.
Сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың жаңа құралдары енгізілуде. Мемлекеттік қызметшілердің, сондай-ақ оларға теңестірілген адамдардың шығыстары мен кірістерінің сәйкестігін бақылау арқылы негізсіз байыту үшін жауапкершілік енгізіледі.
Шенеуніктің шығыстары оның кірістеріне сәйкес келмегені үшін декларацияларды салыстыру қорытындылары бойынша фискалдық және мансаптық санкциялар қолданылатын болады. Әрбір жағдайда мемлекеттік қызметшіге шығыстардың заңдылығын растауға мүмкіндік беріледі. Егер ол мұны істей алмаса, алшақтық сомасының 90% айыппұл түріндегі әкімшілік жауапкершілік туындайды. Айтарлықтай сәйкессіздік, атап айтқанда шенеуніктің жылдық табысынан асып кетсе, айыппұлдан басқа, ол теріс себептермен жұмыстан шығарылуы керек. Негізсіз байыту фактілерін анықтау камералдық бақылау шеңберінде мемлекеттік кірістер органдарына жүктелген.
Нормалар мемлекеттік қызметшілерге, оларға теңестірілген адамдарға және олардың жұбайларына қолданылатын болады. Новелланы енгізу мерзімі халықты жалпыға бірдей декларациялаумен толық қамтуды ескере отырып, 2027 жылға белгіленген.
Қазақстан Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс қимыл туралы заң талабының аясында жемқорлыққа қарсы іс әрекеттер әр салада жүзеге асырылуда. Халық парақорлық дертімен жиі бетпе-бет келеді. Сондықтан кез келген ортада пара беру мен пара алудың жолын кесуде табандылық танытқан жөн.
Қазақстан Республикасының әр азаматы сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыра білсе еліміздің дамуы бұдан да биік дәрежеге жететіні анық.
Бірде-бір мемлекет сыбайлас жемқорлықты түбегейлі жоя алмады, бұл жағымсыз құбылыспен күреспеу, оны қолдаумен бірдей. Бұл әр түрлі формада көрінеді: парақорлық, жымқыру, алаяқтық және т.б.
Сот әділдігінің жүзеге асуына қатысты халықтың көкейтесті мәселелерінің шешімін табу мақсатында БАҚ өкілдерінің қатысуымен тұрақты түрде дөңгелек үстелдер, семинарлар ұйымдастырылып келеді. Сот істері бойынша тараптар мен сот жүйесі қызметкерлерінің іс жүргізу уақытынан тыс кезеңде кездесуін болдырмау мақсатында біршама нәтижелі жұмыстар атқарылуда.
Сыбайлас жемқорлықпен күресу үшін барлық адамдардың көмегі қажет. Оның дамуына пара алушыларғана емес, пара берушілер де әсер етеді. Көптеген адамдар ақша ұсыну арқылы өз істерін тез шешуді жөн деп санайды.
Лауазымды тұлға сізден пара талап еткен жағдайда бұл туралы құқық қорғау органдарына дереу хабарлау қажет. Сыбайлас жемқорлықпен күресудің басты бағыттарының бірі – осы оның алдын алу.
М.ӘШІРБЕК,
Шымкент қаласы
кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі
мамандандырылған ауданаралық сотының жетекші маманы.
